थोडं इतिहासात डोकावुया:
असं म्हणतात की विंध्याचल पर्वत ओलांडुन दक्षिणेत गोदातीरी वास्तव्य करणारे 'अगस्त्य/अगस्ती' ऋषी हे पहिले आर्य. प्राचीन काळी खान्देशाचे नाव 'रसिक' होते.

त्या काळात सम्राट अशोकाच्या अंमलाखाली हा प्रदेश होता. त्यांच्यानंतर 'संगा' घराण्यातील 'पुष्यमित्र' याने मौर्यांना इथुन दूर करुन राज्य केले. त्याच्याही नंतर सातवाहन राजांनी हा प्रदेश काबिज केला.

इ.स. २५० मधे अभिर/ अहिर राजांनी आक्रमण करुन सातवाहनांना दुर केले आणि इथे अनेक वर्ष राज्य केले. इ.स. ३१६- ३६७ या काळात इथे महाराजा रुद्रदास, महाराजा स्वामीदास, महाराजा भुलुंडा ह्या अहिर राज्यांनी राज्य केले. हे अहिर राजे उत्तर हिंदुस्थानातुन इकडे आले. पशुपालन /शेती हा जरी त्यांचा व्यवसाय होता तरी ते लढवय्ये होते. त्यांची भाषा अहिरवाणी किंवा अहिराणी ही खान्देशातली भाषा आहे. खर तर खान्देश परगण्याला तीन जिल्ह्यांच्या परिसिमा लाभलेल्या आहेत. महाराष्ट्र, मध्यप्रदेश आणि गुजरात. तिन्ही राज्यांच्या भाषा मिळुन अशी अहिराणी भाषा बनलेली आहे.

काही काळ यादव कुळातील सेउनचंद्र राजाने इथे राज्य केले त्याच्या नावावरुन 'सेउनदेश' असे नाव पडले. नंतर गुजरातेतील फारुकी राजे अहमद१ या खानांच्या नावावरुन 'खान्देश' असे नाव झाले. सातवाहनांनंतर वाकाटक, राष्ट्रकुट, चालुक्य राजांकडुन हा प्रदेश १३व्या शतकापर्यंत देवगिरीच्या यादवांकडे आला. अल्लाउद्दीन खिलजीच्या आक्रमणानंतर १२९४ मधे हा प्रदेश त्याच्या ताब्यात गेला होता. १३७० पर्यंत खिलजीने राज्य केले. त्याच काळात थाळनेर आणि करवंदी सुभा सुलतान फिरोज तुघलक याच्याकडुन मलिक राजा फारुकी ला दान देण्यात आला. त्याच्या काळात देवपुर आणि जुने धुळे येथे गढी बांधण्यात आली. दुर्दैवाने १८७२ च्या पांझरेच्या पुरात देवपुरातली गढी वाहुन गेली. धुळ्याजवळच्या लळिंग किल्ल्यावरुन सुलतान फारुकीने इ.स. १६०० पर्यंत धुळ्यावर अंमल गाजवला. इ.स. १६२९ मधे हा प्रदेश मुघलांच्या साम्राज्यात गेला. इ.स. १८०३ मधे पडलेल्या भयंकर दुष्काळामुळे अनेक लोक गाव सोडुन निघुन जाउ लागले तेव्हा, विठ्ठल नरसिंग विंचुरकरांचा सहकारी बाळाजी बळवंत याच्या प्रयत्नाने पुन्हा हे गाव वसले.
१८१८ मधे हा परगणा इंग्रजांच्या ताब्यात गेला. ब्रिटिशांचा सनदी अधिकारी कॅप्टन ब्रिग याने हा विभाग चालवायला घेतला. असं म्हणतात की धुळे शहराची विशिष्ट रचना कॅप्टन ब्रिग यांच्या प्रयत्नातुन साकारली आहे. शहरातुन जाणारा एकच मुख्य रस्ता आणि त्याला काटकोनात जोडणा-या गल्ल्या/ रस्ते ही ती विशेष रचना.

१५ ऑगस्ट १९०० मधे धुळे- चाळीसगाव रेल्वे सुरु झाली. स्वातंत्र्योत्तर काळात १९६० मधे धुळे जिल्हा महाराष्ट्र राज्याला अधिकृतरित्या जोडला गेला.

१ जुलै १९९८ साली धुळे जिल्हा विभागुन 'धुळे' व 'नंदुरबार' असे दोन जिल्हे तयार करण्यात आले.

Monday 15 October 2012

    धुळ्याचे आग्रारोडवरील राममंदीरः
 धुळ्यातील हे अतिशय जुने मंदीर. याची उभारणी १९०८ मधे झाली असे तिथले पुजारी सांगतात. गणपतीमधे धुळ्याला गेले तेव्हा आवर्जुन या मंदीराला भेट दिली. अगदी खरं सांगायचं म्हणजे माझ्या बाबांच्या खाणाखुणा जपण्यासाठी भेट दिली मंदीराला. या मंदीराबाबत बाबा आठवण सांगतात ती अशी.
 बाबा बी.ए. फायनल इयरला असावेत तेव्हा. बाबांना कुणीतरी मित्राने असच एक जुनं बुलबुल वाद्य आणुन दिलं. ते घरात आल्यापासुन बाबांचा अभ्यासावरचं लक्ष उडालच. मुळात हुशार असणारे आमचे बाबा, घरच्या परिस्थितीमुळे पिंगळे नावाच्या सद्गृहस्थांकडे पाणी भरायचे. चार मजले असलेल्या इमारतीत सर्वात खालच्या मजल्यावरुन हातात दोन लोखंडी पाण्याच्या बादल्या भरुन चवथ्या मजल्यावर असलेल्या या साहेबांकडे त्यांचा ड्रम  आणि इतर प्यायच्या पाण्याचे हंडे वगैरे भरुन देणं सोप्पं काम नव्हतं. पण पिंगळे साहेबांनी बाबांची शाळेची फी महिना ५ रु. भरायचं कबुल केल्यामुळे ते हे काम करत. तर बुलबुलमुळे अभ्यासावरचं लक्ष उडालं. परिणामी बाबा पहिल्यांदा नापास झाले.
नंतर चुक कळल्यावर बाबांनी झटुन अभ्यास करायचं ठरवलं. त्यासाठी कधी रस्त्यावरच्या दिव्याखाली  तर कधी या मंदीरात असलेल्या दोन वैशिष्ट्यपुर्ण मोठाल्या समयांच्या उजेडात अभ्यास केला. आणि रिजल्ट आला. बाबा, सहा जिल्ह्यांमधे पहिले आले होते. :)
इतकी वर्ष खुद्द धुळ्यात रहात असतांना कधी या मंदीरात जाण्याचा योग आला नाही. पण आता बाबा गेल्यावर हे पाहण्याची इच्छा तीव्र झाली. म्हणुन यावेळेस या मंदीराला अगदी आवर्जुन भेट दिली. आतमधे एक वृद्ध बाबा बसले होते(बहुतेक पुजारी असावेत). त्यांना विचारल्यावर त्यांनी सांगितलं 'त्या' समया साखळदंडांनी बांधल्या होत्या. तरी चोरीस गेल्या. मंदीरातील गाभार्याचं काम वैशिष्ट्यपुर्ण आणि अतिशय कलाकुसरीचं आहे. खालील वेबलिंकवर ते दिसेल.
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sculptor_work_at_Shriram_temple_in_Dhule_city_-_2.JPG
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sculptor_work_at_Shriram_temple_in_Dhule_city_-_1.JPG
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sculptor_work_at_Shriram_temple_in_Dhule_city_-_4.JPG
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sculptor_work_at_Shriram_temple_in_Dhule_city_-_5.JPG
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sculptor_work_at_Shriram_temple_in_Dhule_city_-_7.JPG
Posted by nayana at 22:02

2 comments:

  1. Aniket13 January 2013 at 23:45

    Khup Khup Mahatvache Karya ahe he ! Tumach he Yogdan Khandesh vasiyanchya lekhi Amulya ahe. Tumhala khup Subhecha ! va Yash Labho.

    ReplyDelete
  2. Anonymous29 January 2022 at 08:19

    KAREN : A new online casino - Kadang Pintar
    Online casino Malaysia. Online 온카지노 casino Malaysia. Online casino Malaysia. Online deccasino casino Malaysia. Online งานออนไลน์ casino Malaysia. Online casino Malaysia. Online casino Malaysia.

    ReplyDelete

Subscribe to: Post Comments (Atom)